Paumanhin

paumanhin sa pasiyang mapalayo sa sentro
ng kalunsuran dahil sa balitang lockdown ito
akala'y isang buwan lang, iyon ang intindi ko
subalit lumawig nang lumawig itong kalbaryo

di ko nais lumayo sa gitna ng tunggalian
napasama lang sa desisyong di ko namalayan
wala namang kita upang sabihing magpaiwan
ngayon ay tuliro sa malayong kinalalagyan

di na nakasama sa mga pagkilos, paggiit
ng karapatang hanggang pesbuk na lang nasasambit
para bagang ako'y hipong tulog o abang pipit
walang magawa kundi isulat na lang ang ngitngit

di na nakatulong sa pakikibaka ng dukha
para sa panlipunang hustisyang asam ng madla
gayunman, patuloy ako sa misyon ko't pagkatha
na taglay ang prinsipyong niyakap ng puso't diwa

muli, hingi ko sa mga kasama'y paumanhin
tanging masasabi'y patuloy ako sa mithiin
di magmamaliw ang prinsipyo't simulaing angkin
hanggang huli'y tutupdin ang sinumpaang tungkulin

- gregbituinjr.

Iba't ibang persona sa tula

nais kong makita sa tula ko'y di lamang ako
kundi ang sinumang inilalarawan ko rito
iyon bang danas ko'y naranasan din nilang todo
aangkinin nila ang tula pagkat sila ito

nais ko'y mabasa nila'y iba't ibang persona
di lang buhay ng makata kundi ng mga ina,
labandera, masahista, bungangera, maestra,
tsuper, barbero, bumbero, agogo, at iba pa

buhay at sinabi ng kilalang personalidad
dalagang ginahasa't sa kahihiyan nabilad
mga tinokhang, pinaslang sa mura nilang edad
pati yaong laki sa layaw, luho, hubo't hubad

ang buhay ng aktibistang nakikipagtunggali
mga manggagawang walang pribadong pag-aari
kundi lakas-paggawa, magsasaka't ibang uri
pakikibaka laban sa burgesyang naghahari

kaya di na lang ako ang makikita sa tula
sapagkat may iba pang personang nagsasalita
kunwari'y inang lasenggera't kayraming tinungga
habang anak niyang walang gatas pa'y ngumangawa

- gregbituinjr.

Mga dagdag na gansal

Mga dagdag na gansal

* gansal - mga tulang may siyam na pantig bawat taludtod

naisabatas ang Terror Bill

na sa karapatan kikitil

walang sinumang nakapigil

sa patakarang mapanupil

tatahimik o papanatag

ang ating bayang walang palag

pag-ingatan mong magpahayag

baka teroristang matawag

kung ano ang gusto ng hari

kahit ano'y di mababali

batas mang ating ikasawi

butas mang laging nakausli

kung nais ng hari ng tokhang

kahit sino na'y pinapaslang

kanila pang pinagdiriwang

itong kanilang pagkahibang

karapatan na'y balewala

pinaglalaruan ang dukha

lakas-paggawa'y pinipiga

di na nababayarang tama

ang pangulo'y nagtutungayaw

parang ahas na manunuklaw

puntirya'y kamukhang bakulaw

na tatarakan ng balaraw

tila laro lang ang pagpaslang

sa tulad nilang mga halang

tuwang-tuwang may lumulutang

sa dugo pagkat tinimbuwang

mga pinuno'y nababaliw

sa puso'y wala nang paggiliw

kagaguha'y di nagmamaliw

bakit di pa sila magbitiw?

mundo nati'y nasa ligalig

dahil sa nais nila't hilig

kaya tayo'y magkapitbisig

habang puso pa'y pumipintig

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 1-15, 2020, pahina 20.

Kasipagan

pakiramdam ko'y di tao, lalo na't walang wala
walang ambag sa mga bayaring nakakalula
walang diskarte sa kwarantinang nakakakuba
walang matanaw na pag-asang di ko matingkala

tila ba buhay na ito'y puno ng kasawian
lalo't walang kita, palamunin, pabigat lamang
masipag man sa gawaing bahay, wala rin iyan
dapat may kita't mag-ambag sa pangangailangan

magbigay upang mabayaran ang kuryente't tubig
pati sa pambili ng bigas, di pulos pag-ibig
buti't di ako lasenggero, tagay lang ay tubig
buti't di rin isang batugang laging nasa banig

masipag akong alipin, iyan ay kita nila
masipag akong sampid, naglalampaso tuwina
masipag akong palamunin, lalo't walang kita
masipag akong pabigat, ginagawa ang kaya

- gregbituinjr.

Di ako sanay manahimik bagamat tahimik

di ako sanay manahimik bagamat tahimik
tabil ng pluma ko'y naglilingkod na parang lintik
pag naisasaloob ko ang masang humihibik
bawat hirap nila't pagdurusa'y sinasatitik

nagmamarka iyon sa buo kong kaibuturan
nagsisilbing apoy na nagpaningas sa kalamnan
upang itaguyod ang bawat ipinaglalaban
ako man ay malayo sa sentro ng kalunsuran

puso'y humihibik sa nakikitang pagdurusa
malayo man, pluma ko'y matinding nakikiisa
sinasabing sa bawat pagkilos ay may pag-asa
upang kamtin ang asam na panlipunang hustisya

hirap ng mga kasama sa diwa'y sumasagi
habang patuloy pa rin ang pakikipagtunggali
hindi tayo titigil hangga't hindi nagwawagi
huwag hayaang bulok na sistema'y manatili

- gregbituinjr.

Lagi sa palikuran

nagtataka sila't ako'y lagi sa palikuran
paano ba naman, iyon na ang aking kanlungan
doon ko sinusulat ang nangyayari sa bayan
doon sinusuri ang nagaganap sa lipunan

doon ko binubuo ang isang bagong daigdig
na punung-puno ng pagbaka, pag-asa't pag-ibig
lumago ang halamang tanim dahil sa pagdilig
nagagawan ng paraan ang anumang ligalig

kanlungan ko ang palikuran habang nakaupo
sa tronong pinag-aalayan ng bawat siphayo
masarap ang pakiramdam pagkat di ako dungo
pagkat maraming nakikinig ng buong pagsuyo

sa binuo kong daigdig, ako'y katanggap-tanggap
kahit ako'y isang makatang sakbibi ng hirap
lahat nga ng danas at kasawian kong nalasap
ay iniluluhog sa tronong tunay ang paglingap

- gregbituinjr.

Hanap ang nawawalang galing

hanap ko ang angkin kong galing pagkat nawawala
di ko malaman saan naiwan, nakakaluha
di ko tuloy mapagana ang aking iwing diwa
upang nasasaloob ay maisulat kong pawa

baka inagaw ng sinuman ang galing kong angkin

paano ko kaya mararating ang toreng garing
kung naiwan ko lang kung saan ang angkin kong galing
binabalikan ang gunita'y di makagupiling
o marahil ito'y dahil kaytagal kong nahimbing

inagaw nga ba ng sinuman ang galing kong angkin

paano maghahanda sa mahabang paglalakbay
tungo sa pook kung saan na magpapahingalay
dahil ba ako'y himbing, angking galing ko'y tinangay
mabuti pa'y gumising, at taluntunin ang pakay

- gregbituinjr.

Pamumulot ng nagkalat na plastik

mamumulot akong muli ng nagkalat na plastik
tapon dito, tapon doon, minsan di makaimik
di na inisip kung saan plastik ay sumisiksik
kawalang disiplina sa basura'y hinahasik

ayokong pagmasdan ang maruming kapaligiran
kaya pupulutin ang basura sa kadawagan
bakit ang mga lupa'y ginagawang  basurahan
imbes na tamnan ito ng mapapakinabangan

walang magawa kundi pulutin ang mga plastik
labhan, banlawan, patuyuin, gagawing ekobrik
pag tuyo na ito'y gugupitin at isisiksik
sa boteng plastik, patitigasing katulad ng brick

plastik na'y naglipana sa lupa, gubat, at laot
sa nangyayaring ito'y sino ang dapat managot
kundi tayo ring sa gawang ito'y nagpahintulot
anong gagawin upang ito'y tuluyang malagot?

- gregbituinjr.

Largabista

plano kong bilhin ay isang matinding largabista
at sumapi sa samahang meteorolohiya
upang pag-aralan ang kalawakang anong ganda
at maitula rin ang mga ito sa tuwina

posisyon ng Big Dipper at Orion's Belt ba'y nahan?
kayraming buwan daw ng Jupiter, ito ba'y ilan?
Pluto'y di na planeta, alam mo ba ang dahilan?
Mars daw ay mararating na ng tao... ows! kailan?

di lang magbasa-basa, tingnan din sa teleskopyo
upang Alpha Centauri'y makita nating totoo
tunay nga ba ang sinabi noon ni Galileo
sa Araw umiikot ang mga Buntala't Mundo?

pag-aralan ang kalawakan, largabista'y bilhin
tuwing gabi, buong kalawakan ay galugarin
masdan mo ang buwan kung may sundang nga itong angkin
at baka may pag-ibig sa pagkislap ng bituin

- gregbituinjr.

Disenyo ko ng tshirt

ako'y nagdisenyo ng tshirt na magandang masdan
ang sulat: "I'm a vegetarian and a budgetarian"
na susuutin ko sa mga piging o handaan
upang ang sarili na rin ay paalalahanan

lalo't pinipigilan ko nang kumain ng laman
o karne ng manok, baboy, kambing, o anupaman
bagamat paminsan-minsan ay di rin mapigilan
ang kumain ng paboritong pork chop sa restawran

maging vegetarian, pulos gulay ang kakainin
bagamat para sa protina'y mag-iisda pa rin
upang lumusog ang pamilya'y ginawang tungkulin
kalusugan ng bawat isa'y laging iisipin

maging budgetarian, di lang dahil sa kwarantina
magtipid-tipid na rin lalo't mahirap kumita
sa ngayon tanging sa sariling diskarte aasa
ang tatak sa tshirt na ito'y laging paalala

- gregbituinjr.

Paggupit ng naipong plastik

muli na namang maggugupit ng naipong plastik
upang sa mga boteng plastik ay agad isiksik
patitigasing parang hollow block, ie-ekobrik
maggugupit-gupit pa ring walang patumpik-tumpik

sino bang mag-aakalang ako'y makakarami
na ito'y ginawa nang walang pag-aatubili
naggugupit habang nagninilay, di mapakali
gayunpaman, ang gawaing ito'y nakawiwili

basta maraming naipong plastik, gagawin agad
habang sariling ekonomya'y di pa umuusad
habang sa isip, kung anu-anong ginagalugad
habang naninilay na mundo'y nagiging baligtad

naggugupit, nagninilay, pagkat walang magawa
mahirap namang sa lockdown ay walang ginagawa
naggugupit, nagninilay, huwag lang matulala
gupit ng gupit, nilay ng nilay, tula ng tula

- gregbituinjr.

Dagsip

may katawagan palang katutubong Filipino

sa matematika'y magagamit nating totoo

halina't itaguyod ang katawagang ganito

sa tula, dagli, ulat, sanaysay, maikling kwento

titik 0 ang dagsip sa wala, 1 para sa isa

2 sa dalawa, 3 sa tatlo, 5 naman sa lima

4 sa apat, 6 sa anim, pito'y 7, ano pa

8 sa walo, 9 sa siyam, bata pa'y tinuro na

korteng kurus ang dagsip sa pagdagdag o adisyon

gitling naman ang dagsip sa pagbawas o subtraksyon

ekis naman ang dagsip para sa multiplikasyon

tutuldok-gitling o guhit-pahilig sa dibisyon

dagsip, oo, dagsip ang tawag sa mga simbolo

o markang ginamit para sa bilang o numero

salitang Hiligaynon, may magagamit na tayo

sa aritmetika't mga paksang kaugnay nito

o, dagsip, na sa aming diwa't puso'y halukipkip

naroon ka sa ekwasyong tuwina'y nahahagip

kung labis o kulang ay tinitimbang, sinisilip

ikaw ang sagisag ng sipnayang dapat malirip

- gregbituinjr.

* dagsip - salitang Hiligaynon; simbolo o markang ginagamit para sa mga bilang o numero, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 251

* sipnayan - wikang Filipino sa matematika

Paghawan sa kadawagan

balak kong hawanin ang munting gubat na madawag
upang pagtayuan ng dampa't pahingahang papag
magtatanim ng gulay doon, kamatis, tabayag,
munggo, papaya, kalabasa't lalagyan ng balag

sayang naman kung walang mag-aasikaso niyon
habang nasa bundok, nais kong mamalagi roon
maganda pang pahingahang di basta matutunton
baka balang araw, magiging kuta ko rin iyon

nais kong magsulat sa munting pahingahang gubat
mga dyaryo't magasin ay doon ko mabubuklat
doon din babasahin ang ilang nabiling aklat
at doon din papaghilumin ang bawat kong sugat

"sa madilim, gubat na mapanglaw," ani Balagtas
tila ba kasingpanglaw ko ang parating na bukas
nakakaburyong ang kwarantina, di pa rin ligtas
mabuti pa yatang sa gubat na iyon mautas

- gregbituinjr.

Sana'y naging frontliner na sa unang buwan pa lang

wala na akong naitutulong, pabigat na lang
ito'y nadarama sa bawat araw na magdaan
walang perang maiambag, gawaing bahay lamang
pambayad ng kuryente't tubig ay kukunin saan

di makaisip ng diskarte ang utak-bagoong
ibebenta ba ang puri lalo't hilong talilong
kakalabitin ba ang gatilyo sa ulong buryong
ayoko namang sa droga't mga bisyo'y malulong

katawan ay nakakulong, diwa'y lilipad-lipad
sa kwarantinang ito'y paano makakausad
pangyayari'y anong bilis, diskarte'y anong kupad
sariling ekonomya'y patuloy na sumasadsad

sana'y naging frontliner na sa unang buwan pa lang
nang buhay na ito'y maging kapaki-pakinabang
buhay sana'y may esensya't substansya, di mahibang,
di tulad ngayong walang kita't pabigat na lamang

- gregbituinjr.

Pangunguha ng panggatong

mag-isa akong nanguha ng panggatong sa gubat
nang magamit sa pagluluto kung gasul na'y salat
animo'y puno ng elena ang kahoy sa bigat
sinibak ang mahahaba ng buong pag-iingat

pagsisibak ng kahoy ang nakita kong gagawin
nang hinawan ang gilid ng natatabingang saging
kung hahawanin ang gubat sa dawag nitong angkin
lalagyan ko ng dampa't paligid ay tatamnan din

habang nasa lockdown, may bagong mapaglilibangan
maghahawan at tatamnan ang munting kagubatan
isa pa itong hakbang para sa kinabukasan
at magsusulat sa gagawing dampang pahingahan

magsibak at magtanim sa panahong kwarantina
habang binabasa ang kaunting aklat na dala
tila paraisong malayo sa mga problema
na animo ako'y matagal nang namamahinga

- gregbituinjr.

Pagtatanim ng alugbati

sa munting plastik na basong itinapon na lamang
ay napiling iyon ang sa alugbati'y pagtamnan
upang basong plastik ay di maging basura't sayang
pag alugbati'y lumago, may pang-ulam na naman

sarili'y abalahin upang buryong ay maparam
upang sa lockdown na ito'y di laging nagdaramdam
kahit sa pagtatanim, dapat mayroon kang alam
magsisipag pa rin, inspirasyon ang mga langgam

ilaga mo ang alugbati't ito'y pampalusog
gagaan ang pakiramdam ng katawang nabugbog
dahil sa trabaho't alalahaning makadurog
ng puso't ng kalamnang tila nagkalasug-lasog

lalago ring magaganda ang mga alugbati
ilaga ito't pampatibay ng tuhod at binti
kaya sasalubungin tayo ng magandang ngiti
pag alugbati'y nagsirami, maligayang bati

- gregbituinjr.

Retirado lang pag namatay

magreretiro lang ako sa aking kamatayan
pagkat kikilos pa abutin man ng katandaan
ipaglalaban pa rin ang pantaong karapatan
at makamit ng bayan ang hustisyang panlipunan

tanda ko pa ngayon ang unang linya ng Kartilya
ng Katipunan: "Ang buhay na hindi ginugol sa
malaki't banal na kadahilanan ay kapara
ng damong makamandag," isang linyang anong ganda

kaya ang pagtunganga lang sa problema ng bayan
at hayaan lang manalasa ang mga gahaman
ito'y paglabag na sa Kartilya ng Katipunan
kaya ako'y kaisa ng mamamayan sa laban

hustisyang panlipunan, sama-sama sa progreso
habang inilalaban ang karapatang pantao
hanggang sa huling hininga'y yakap ko ang prinsipyo
hanggang bulok na sistema'y tuluyan nang mabago

- gregbituinjr.

Kung ako'y mamatay

kung ako'y mamatay, nais kong masawi sa laban
ayokong mamatay nang tahimik lang sa tahanan
mananatili akong tibak hanggang kamatayan
nais kong mamatay sa prinsipyo't paninindigan

kung ako'y mamatay, ayokong mamatay sa sakit
kundi sa pakikibakang obrero ang gumuhit
ayokong mamatay sa ospital, biglang pipikit
kundi sa labanan gaano man ito kalupit

buti't sa digma'y mamatay tulad ni Archimedes
na may pormula sa matematikang kinikinis,
nilulutas, sa likod n'ya'y tumarak ang matulis
na espada ng isang sundalong di makatiis

ayokong mamatay sa gutom sa gitna ng digma
na kaya namatay dahil sa laban ay tulala
ayokong mamatay sa kanser, aksidente't sigwa
kundi sa labanan, lagyan man sa ulo ng tingga

- gregbituinjr.

Sa unang buwan ng labing-isang sisiw

sa labing-isang sisiw, maligayang isang buwan
buo pa ring kayong labing-isa, mabuti naman
nawa'y manatiling malusog ang inyong katawan
at magsama-sama pa rin kayo, walang iwanan

unang araw ng Hunyo nang sa mundo'y bumulaga
isang buwang nilimliman hanggang kayo'y napisa
kaya kaming narito sa inyo'y mag-aalaga
at magbibigay sa tuwina ng mga patuka

pinalalabas na sa kulungan tuwing umaga
upang salubungin ang bagong araw na kayganda
kasama'y inahin, sa gabi kayo'y uuwi na
pagkat ligtas sa kulungang tahanan magpahinga

muli, sa inyong isang buwan, ako'y bumabati
di man kayo tao, kayo'y nakapagpapangiti
habang kami'y napagninilay ng tuwa't lunggati
upang pabula'y maakda ko kahit ito'y munti

- gregbituinjr.
07.01.2020

Palamunin lang at pabigat

dapat ko nang umalis pagkat isang palamunin
sana mahanap ko'y trabahong tatanggap sa akin
sa lockdown, kayraming wala nang trabaho, gipit din
kaya saan na ako pupunta'y pakaisipin

di ako palamunin, lalong di ako pabigat
sa sarili'y sabi kahit may ibang nang-uupat
wala namang naiaambag ang tulad kong salat
sa bago kong pamilyang baka mamatay ng dilat

putang inang coronavirus ito, putang ina!
nilikha ba ng Tsina upang maghari ang Tsina?
tila ba ito'y ikatlong daigdigang giyera
durugan ng bansa't merkado ang bagong sistema

ang nais ko lang sa ngayon ay trabahong may sahod
upang di palamunin, pabigat, at manikluhod
ayoko ng buhay na itong laging nakatanghod
lalo't pabigat sa pamilya't walang kinakayod

- gregbituinjr.