Magkano nga ba ang laya?

magkano nga ba ang laya? magkano ba ang laya?

bakit buhay ay binubuwis para sa adhika?

bakit ipinaglalaban ng uring manggagawa

ang makataong lipunang may hustisya sa madla?

ayaw nating tayo'y nasa ilalim ng dayuhan

o maging alipin ng kapitalistang gahaman

ayaw mayurakan ang dangal nati't karapatan

kaya pagsasamantala't pang-aapi'y labanan

magkano ang laya? bakit buhay ay binubuwis?

ina ng mga bayani'y tiyak naghihinagpis

laya'y inaadhika nang sa dusa'y di magtiis

lipunang makatao'y ipaglabang anong tamis

buhay ba'y kabayaran ng paglayang inaasam?

para sa sunod na salinlahi't kinabukasan

ah, alalahanin ang mga bayani ng bayan

na ibinuwis ang buhay para sa kalayaan

- gregoriovbituinjr.

* ang isang litrato'y kuha sa palengke sa Trading Post, at ang isa'y sa isang kainan, sa magkaibang araw, sa La Trinidad, Benguet

* akala ko nang kinunan ko ang unang litrato ay typo error lang, hanggang sa malitratuhan ko ang isa pa, na ayon kay misis, ang luya ay laya, na ang bigkas ay mabilis at walang impit

Makukulay na bahay

makukulay na bahay
ang napagmasdang tunay
makulay ba ang buhay?
ito lang ay nanilay

gigising sa umaga
na puno ng pag-asa
lalo'y may damang saya
laksa man ang problema

damhin ang kalikasan
at ang kapaligiran
mundo'y di basurahan
at dapat alagaan

ako pa rin ay ako
makata ng obrero
bawat tula'y alay ko
sa kapwa ko't sa mundo

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng maykatha sa Km. 3, Brgy. Balili, malapit sa boundary ng La Trinidad, Benguet at Baguio City

Bakit tinanggal ang Pluto sa solar system?

BAKIT TINANGGAL ANG PLUTO SA SOLAR SYSTEM?

Saliksik at sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Noong bata pa ako'y nagisnan ko nang kasama ang planetang Pluto sa solar system. May mga disenyo pa nga sa paaralan ng siyam na planeta sa solar system na minsan ay makikita rin sa iba pang paaralan. Oo, ganoon kasikat ang solar system lalo na sa mga araling agham at astronomya.

Subalit ngayon ay hindi na itinuturing na kabilang sa solar system ang Pluto, kaya bale walo na lang ang opisyal na planeta sa solar system - ang Mercury, ang Venus, ang ating Earth, ang Mars, ang Jupiter, ang Saturn, ang Uranus, at ang Neptune. Bakit at paano nangyari iyon? 

Ayon sa mga ulat, noong 2006, ibinaba ng International Astronomical Union (IAU) ang katayuan ng Pluto sa isang dwarf planet sapagkat hindi nito naabot ang tatlong pamantayang ginagamit ng IAU upang tukuyin ang isang buong sukat na planeta. Mahalagang maabot ng Pluto ang lahat ng pamantayan maliban sa isa — ito ay "hindi natanggal ang iba pang bagay sa mga kalapit nito." Sa isang iglap ay mahirap unawain, kaya mas dapat pa nating tunghayan ang mga saliksik.

Tatlo ang pamantayan ng IAU upang mapasama sa solar system ang isang planeta.

Una, umiikot ito sa palagid ng araw o nasa orbit ng araw

Ikalawa, may sapat itong kimpal (sufficient mass) upang ipalagay (assume) ang hydrostatic equilibrium (isang halos bilog na hugis).

Ikatlo, "natanggal ang mga sagabal sa kapitbahay" nitong umiikot sa paligid nito (It has “cleared the neighborhood” around its orbit).

Pasok ang Pluto sa una't ikalawang pamantayan, subalit hindi sa ikatlo.

Sa loob ng bilyun-bilyong taon na nabuhay ang Pluto, hindi nito nagawang matanggal ang kapitbahayan nito. Ayon nga sa ulat ay tulad ng minesweeper o tagatanggal ng booby trap na mina sa kalawakan. 

Ibig sabihin, dapat ang planeta mismo ang nangingibabaw, at walang iba pang bagay sa paligid nito maliban sa sarili niyang buwan o mga satellite na nasa impluwensya ng dagsin (gravity) nito, sa bisinidad nito sa kalawakan.

Malalim, kung tatalakayin natin sa wikang Filipino, subalit kailangang subukan.

Teka, paano nga ba napasama ang Pluto sa solar system? Magsaliksik muna.

Ayon naman sa NASA Science, Solar System Exploration, sa internet, na nasa kawing na https://solarsystem.nasa.gov/planets/dwarf-planets/pluto/overview/, "Ang Pluto - na mas maliit kaysa sa Buwan ng ating Daigdig - ay may isang hugis-pusong glacier na sinlaki ng Texas at Oklahoma. Ang kamangha-manghang mundong ito'y may bughaw na alapaap, may umiikot na mga buwan, mga bundok na kasintaas ng Rockies, at nag niyebe - ngunit ang niyebe ay pula."

Dagdag pa nito, "Ang Pluto at ang pinakamalaking buwan nito, ang Charon, ay magkasinglaki na umikot sa bawat isa tulad ng isang dobleng sistemang planeta."

Ito pa: "Ang Pluto ang nag-iisang mundo (sa ngayon) na pinangalanan ng isang 11-taong-gulang na batang babae. Noong 1930, iminungkahi ni Venetia Burney ng Oxford, England, sa kanyang lolo na ang bagong tuklas ay mapangalanan para sa Romanong diyos ng kailaliman. Ipinasa niya ang pangalan sa Lowell Observatory at ito ang napili."

Ayon naman sa Wikipedia, "Ang Pluto (minor planet designation: 134340 Pluto) ay natuklasan ni Clyde Tombaugh noong 1930 at idineklarang ikasiyam na planeta mula sa Araw. Matapos ang 1992, ang katayuan nito bilang isang planeta ay sinuri kasunod ng pagtuklas ng maraming mga bagay na may katulad na laki sa Kuiper belt. Noong 2005, natuklasan ang Eris, isang dwarf na planeta sa kalat-kalat na disc na 27% na mas malaki kaysa sa Pluto. Ito ang dahilan kaya pormal na inayos ng International Astronomical Union (IAU) ang kahulugan ng terminong "planeta"  noong Agosto 2006, sa kanilang ika-26 Pangkalahatang Asembleya. Dahil sa depinisyong iyon ay natanggal ang Pluto (sa solar system) at itinuring na ito bilang dwarf planet."

Sa puntong ito'y ginawan ko ng tula ang Pluto.

ANG PLUTO

noon, planetang Pluto'y kabilang sa solar system

sa higit pitumpung taon, ito ang batid natin

ngayon, ang Pluto'y tila sinipa ng anong lagim

tinanggal siya sa planeta sa solar system

Pluto'y natuklasan ni Clyde Tombaugh na astronomo

sa solar system ay dineklarang pangsiyam ito

turo ito sa paaralan, na naabutan ko

at ang solar system pa'y ginawa naming proyekto

pinangalan kay Plutong diyos ng kailaliman

mula sa mungkahi ng labing-isang taong gulang

na batang babaeng si Venetia Burney ng England

at ang kanyang suhestyon ang piniling kainaman

subalit ngayon, isang dwarf planet na lang ang Pluto

wala na siya sa solar system na kilala ko

International Astronomical Union, I.A.U.

ang nagpasiya at terminong planeta'y nabago

gayunman, natuto ako sa kanilang pagsuri

ang alam natin dati'y mababago ring masidhi

tulad ng anuman sa mundo'y ating nilunggati

mababago rin ang sistema't tusong naghahari

- gregoriovbituinjr.

Mga Pinaghalawan:

https://solarsystem.nasa.gov/planets/dwarf-planets/pluto/overview/

https://www.loc.gov/everyday-mysteries/item/why-is-pluto-no-longer-a-planet/

https://www.bbc.com/news/science-environment-33462184

https://isequalto.com/iet-app/ask-the-world/XSgq5716-why-pluto-is-removed-from-the-solar-system

Ang tunay na kahulugan ng pagsisilbi

Ang tunay na kahulugan ng pagsisilbi

naramdaman ko sa piling ng masang inaapi

kung anong tunay na kahulugan ng pagsisilbi

sa bayan, sa paglilingkod ialay ang sarili

katuturan ng buhay ay natagpuan ko rini

hungkag ang buhay sa lugar na napakatahimik

di ako bagay doon habang iba'y humihibik

ng panlipunang hustisya't dama'y paghihimagsik

nais ko pa ring magsilbi, sa puso'y natititik

di ko nais aksayahin ang buhay ko sa wala

isa akong frontliner na sa sigwa'y sasagupa

isang tibak akong kasangga'y uring manggagawa

at sekretaryo heneral naman ng maralita

ang nais ko'y ialay ang natitira kong buhay

sa bawat pakikibaka't sa prinsipyo kong taglay

bilang paralegal ng dukha'y nagpapakahusay

kaya mananatiling tibak hanggang sa mamatay

- gregoriovbituinjr.

Ang punong Apitong

itong Apitong pala'y isang katutubong puno

sa bansa, tulad ng nara, buti'y di pa naglaho

kayrami raw noon nito, mura't di manlulumo

ginagamit noon sa mga silya ng maluho

panahon ng Hapon, kilala ang silyang apitong

pati mga lamesa'y yari rin sa kahoy niyon

dingding man at kisame'y apitong din yari noon

apitong din ang bubong bago sasa'y ipapatong

taas nito'y umaabot pa sa limampung metro

na sa tayog ay sadya mong titingalain ito

sampu hanggang dalawampung taon ang tagal nito

kaya dapat talagang pangalagaan din ito

may mga apitong daw sa bundok ng Syera Madre

na sana'y di basta kalbuhin ng mga salbahe

dapat magtanim ng apitong na malaking silbi

pagkat katutubong punong dapat ipagmalaki

- gregoriovbituinjr.

* Ang litrato ay kuha sa aklat na Philippine Native Trees 101, pahina 50.

Paglalagay ng bawang sa piniprito

natatandaan kong turo ng butihin kong ama
na noong kabataan ko'y lagi ring nakikita
naglalagay siya ng bawang pag nagprito siya
ng isda o karne, pagkat magandang pampalasa

tanda ko pa rin ang kanyang tinuro hanggang ngayon
sabi pa niya'y maganda sa kalusugan iyon
sa mga ilang sakit nga raw ay bawang ang tugon
huwag maliitin ang bawang, kumain ka niyon

naglalagay na rin ako ng bawang pag nagprito
at ipinagmamalaki kong kay ama natuto
upang maging malusog, bawang na'y nginangata ko
kahit hilaw, pampalakas resistensya din ito

salamat sa mga turo ng ama kong butihin
bawang ang sagot pag may ubo o sira ang ngipin
magsepilyo lamang matapos mo itong ngatain
nang kaharap o kausap mo'y di agad babahing

- gregoriovbituinjr.

Sa unang anibersaryo ng kamatayan ni Ka Pedring Fadrigon

nabigla kami sa biglaan mong pagpanaw noon

dahil ama ka ng maralita't ng asosasyon

unang anibersaryo ng kamatayan mo ngayon

at ginugunita ka, pangulong Pedring Fadrigon

sa mga lider-maralita, pangalan mo'y sambit

mga tulong sa kapwa dukha'y di ipinagkait

lider na kaysipag hanggang kamataya'y sumapit

ang batikang Ka Kokoy Gan ang sa iyo'y pumalit

kayhusay sa pagkilos at tunay kang nagpapagal

pagkat ipinaglaban ang maralita't ang dangal

ang pagiging lider mo'y ipinakita sa asal

kaya dapat isulat yaong naiwan mong aral

buhay na buhay nga ang kolum mong Tinig ng Dukha

sa ating pahayagang Taliba ng Maralita

na sadyang pumukaw sa puso't diwa ng dalita

habang iyong tangan ang ating prinsipyo't adhika

sa aming paggunita sa unang anibersaryo

ng iyong pagkamatay, K.P.M.L. ay narito

O, Ka Pedring Fadrigon, kami sa iyo'y saludo

maraming salamat sa mga payo't pangaral mo

- gregoriovbituinjr.

10.06.2020

Sampares na gwantes

sampares na gwantes, binili kong bente pesos lang
sa sarili'y tanging regalo noong kaarawan
biro nga, kaybabaw daw ng aking kaligayahan
sa mumurahing regalo'y agad nang nasiyahan

bakit, ano ba ang malalim na kaligayahan?
ito lang ang naitugon kong dapat pagnilayan
malaking tulong sa ekobrik ang gwantes na iyan
lalo't ako'y namumulot ng plastik kahit saan

isip ko lagi'y maitutulong sa kalikasan
pagkat basura'y naglipana sa kapaligiran
nasa diwa'y paano tutulong ang mamamayan
kundi ako'y maging halimbawa sa misyong iyan

sa pageekobrik ang gwantes ay dagdag ko naman
pagkat proteksyon sa sarili munting regalo man
lalo sa sakit na makukuha sa basurahan
di ba't mabuting may gwantes kaysa kamayin ko lang?

- gregoriovbituinjr.

Ang nais kong buhay

Ang nais kong buhay

nais kong buhay ay ang may panlipunang hustisya

isang buhay na punung-puno ng pakikibaka

di sa payapang tahanang parang retirado ka

gayong kayraming isyung nagbibigay ng pag-asa

ang unang taludtod ng Kartilya ng Katipunan

ay sinasabuhay ko sa maghapon at magdamag:

"Ang buhay na di ginugol sa malaking dahilan

ay kahoy na walang lilim o damong makamandag!"

nasa pakikibaka yaong hanap kong esensya

ng buhay na itong batbat ng kawalang hustisya

nasa paglilingkod sa uring manggagawa't masa

at nasa pagbabago nitong bulok na sistema

para sa akin, walang katuturan ang tahimik

na buhay, na animo'y nakabiting patiwarik

nais ko'y bakahin ang mapagsamantalang switik

at ang mata ng mga mapang-api'y magsitirik

nais kong itayo'y isang lipunang makatao

na walang pagsasamantala ng tao sa tao

ito ang tangan kong paninindigan at prinsipyo

kung di ito ang tatanganan ko, di ako ito

- gregoriovbituinjr.

Labingpitong ekobrik sa mahigit isang buwan

labingpitong ekobrik sa mahigit isang buwan

boteng plastik ng Cobra energy drink ang nilagyan

upang pantay-pantay kung gagawin nating upuan

mga ito'y pagdidikitin ng silicon sealant

dapat patigasing parang brick upang di magiba

at magkaroon ng silbi ang iyong mga likha

sinisingit man ito sa iba pang ginagawa

halimbawa'y pagsasalin ko't pagkatha ng tula

bigat nito'y sangkatlo ng orihinal na timbang

pag pinisil, matigas, purong plastik man ang laman

upang pag ginawa mo itong mesa o upuan

ay di ito agad tutumba, di ka masasaktan

tambak-tambak ang plastik, problema ito ng mundo

pag namingwit nga, mayorya'y plastik ang nabingwit mo

lalo ngayong may COVID-19, plastik na'y nauso

munting tulong lamang ang pageekobrik na ito

- gregoriovbituinjr.

Malilikhang ekobrik ay gagawing istruktura

malilikhang ekobrik ay gagawing istruktura

maaari kang gumawa ng ekobrik na silya

na magagamit mo halimbawa sa paglalaba

o kaya'y sa pagsusulat, ekobrik na lamesa

kailangan lang, laging malinis ang mga plastik

minsan, nilalabhan ko pa ang napulot kong plastik

banlawan, patuyuin bago gupitin, isiksik

sa boteng plastik din at patitigasing parang brick

dapat malinis ang plastik upang walang bakterya

sa loob, pagkat kung meron, baka makadisgrasya

sisirain lang nito ang nagawang istruktura

ngunit kung sadyang marumi, gamitin na sa iba

kung marumi ang plastik, ibang istruktura'y gawin

ekobrik na di pangmesa't silya kundi panghardin

masira man ng bakterya, mapapalitan mo rin

isang paalala sa maganda nating layunin

malinis na plastik upang bakterya'y di tumubo

habang nawiwiling mageobrik nang may pagsuyo

hangga't maraming plastik, misyon ay di maglalaho

gagawin hanggang may ibang solusyong makatagpo

- gregoriovbituinjr.

Mag-iikot at mamumulot muli ng basura

mag-iikot at mamumulot muli ng basura

upang gawing ekobrik yaong plastik na makuha

ito ang ginagawa habang trabaho'y wala pa

di pa makaluwas para sa trabahong nakita

hangga't naririto pa sa sementeryong tahimik

mageekobrik muna't pupulot ng mga plastik

tulong na rin sa kalikasang panay ang paghibik

at mageekobrik akong walang patumpik-tumpik

kahit sa madaling araw, ako'y gupit ng gupit

gawa sa nalalabi kong buhay paulit-ulit

sayang man ang buhay sa sementeryong anong lupit

kampanya laban sa plastik ay di ipagkakait

kahit sa ekobrik, nais kong maging produktibo

gawa ng gawa, wala naman akong naperwisyo

mangangalkal muli ng basura doon at dito

ganito na ba ang buhay na kinakaharap ko

ito na ba ang repleksyon ng pagsisilbi sa bayan

magekobrik hangga't nasa malayong lalawigan

kwarantina'y talagang perwisyo sa kalusugan

na malaki ang epekto sa puso, diwa't tiyan

- gregoriovbituinjr.

mga plastik na naipon at ginupit ko, nakalatag muna habang pinatutuyo

mga ekobrik na nagawa, sa isang organisasyong napuntahan ko

kampanya laban sa single-use plastic, kuha ang litrato mula sa google

Pampalakas din ang hilaw na bawang

dapat magpalakas, kumain ng butil ng bawang

sa gabi't araw, nguyain kahit isang butil lang

pampalakas ng resistensya't katawang tigang

baka panlaban din sa coronavirus na halang

sa mahabang lakaran, bawang itong nginangata

tumibay ang tuhod, sa lakaran nga'y pampasigla

sa panahong kwarantina, ang pasensya'y humaba

dahil pampalakas itong sa atin kumalinga

dalawang butil ng hilaw na bawang kada kain

sa agahan, tanghalian, hapunan ay nguyain

hilaw mong ngangatain o kaya'y isangag mo rin

pampasarap din ang bawang sa niluluto natin

halina't palakasin ang ating pangangatawan

pampatibay ng buto, lunas din sa karamdaman

gamot sa alta presyon, maganda sa kalusugan

sa sakit ng ngipin nga'y mabisang gamot din naman

O, bawang, ikaw ay kasama na ng tao noon

narito ka na sa mundo sa ilang libong taon

inalagaan mo ang bayan noon hanggang ngayon

kaya alagaan ka rin ay isa naming misyon

- gregoriovbituinjr.

Ang punong anilaw

isang lugar sa Mabini, Batangas ang Anilao

na marahil ipinangalan sa punong anilaw

iniisip ko ngang makita rin ito't madalaw

di lang ang lugar kundi ang punong ito'y matanaw

ang anilaw ay kabilang sa katutubong puno

na marahil nanganganib na rin itong maglaho

sana'y muling magtanim nito ng buong pagsuyo

alagaang mabuti hanggang tuluyang lumago

punong ito'y tumataas ng dalawampung metro

diyametro nito'y nasa tatlumpung sentimetro

magagamit sa konstruksyon ang mga kahoy nito

mapagkukunan ng pulang tina ang balat nito

bulaklak ay manilaw-nilaw o mamula-mula

isang sentrimetro yaong haba ng tuyong bunga

mabilis tumubo sa mapagpalang magsasaka

mamadling at mamaued ang ibang katawagan pa

magtipon tayo ng binhi nito't ating itanim

magbunga't magamit ang kahoy na nagbigay-lilim

sa ating bukangliwayway bulaklay pa'y masimsim

mapalago umabot man tayo sa takipsilim

- gregoriovbituinjr.

* bahagi ng planong koleksyon ng tula ng ABC of Philippine Native Trees

* ang larawan ay mula sa aklat na Philippine Native Trees 202, pahina 17

Proyektong patula ng ABC of Philippine Native Trees

PROYEKTONG PATULA NG ABC OF PHILIPPINE NATIVE TREES

Munting sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Malaking karangalan sa akin na magawan ng proyekto dahil sa kaalaman ko sa pagtula. Ayon kay misis, nais ni Mam Ime sarmiento, na siyang nagproyekto ng tatlong serye ng aklat na Philippine Native Trees (PNT), na magkaroon ng ABC of Philippine Native Trees na kanilang isasaaklat. 

Nauna kong proyekto sa kanila'y pagsasalin sa wikang Filipino ng mga maiikling kwento hinggil sa mga puno, na sinulat sa Ingles ng ilang manunulat. Tatlong maikling kwento ang aking naisalin. 

Nang hinanap muli ako kay misis para sa proyektong ABC of Philippine Native Trees, aba'y nais ko agad itong simulan. Ang proyektong ito'y patula, kaya dapat kong basahin at aralin ang mga punong ito upang mas mabigyan ko ng buhay ang paglalarawan nito sa anyong patula. Ako na muna ang pipili ng mga puno. Sa ngayon, may kopya kami sa bahay ng dalawang aklat - ang Philippine Native Trees 101 at 202.

Ang PNT 101 ay nalathala noong 2012. Nagkaroon ako ng PNT 101 nang bigyan ako nito nang ako'y magsalita sa Green SONA (State of Nature Assessment) ng Green Convergence sa Miriam College noong 2012. Lumabas naman ang PNT 202 noong 2015, at ang PNT 203 noong 2018. Tinatapos pa sa kasalukuyan ang pagsasaaklat ng Philippine Native Trees 404.

Sa aklat na iyon, kapansin-pansing may dedikasyon sila para kay Leonard L. Co. Sa PNT 202 ay may apat na artikulong sinulat para sa kanya. Apat na awtor ng sanaysay sa siyam na pahina. Si Leonard L. Co ay napagkamalang rebelde ng mga militar at mag-isa lang siya nang siya'y pinaslang sa kagubatan ng Kananga, Leyte noong Nobyembre 15, 2010. Sa PNT 101 ay nakasulat, "the great Leonard Co, the country's foremost botanist ang taxonomist." Sa Wikipedia naman, si Co ang "foremost authority in ethnobotany in the Philippines." Kaya sa pagbabasa ko ng aklat na Philippine Native Trees ay makikita ko ang kanyang anino sa ilan sa mga punong ito.

Narito ang talaan ng mga napili kong punong gagawan ko ng tula, na karamihan ay mula sa aklat na Philippine Native Trees 202. Karamihan pala ng lugar sa Pilipinas ay mula sa pangalan ng puno, tulad ng Anilao sa Mabini, Batangas, ang Antipolo sa lalawigan ng Rizal, ang Betis sa Pampanga, na maraming kamag-anak na apelyidong Bituin din, ang Calumpit sa Bulacan, ang lalawigan ng Iloilo na katabi ng Antique na sinilangan ng aking ina, ang Pandakaki sa Pampanga na relokasyon ngayon ng mga tinulungan naming maralita sa grupo kong KPML, ang Tiaong sa Quezon, ang Talisay sa Batangas at Cebu.

Anilaw

Betis

Calumpit

Dita

E

F

Gatasan

Hagakhak

Iloilo

J

Kahoy Dalaga

Lamog

Marang

Nara

Otog-Otog

Pandakaki

Q

Rarang

Subiang

Tiaong

Upas

V

White Lauan

X

Yellow Lanutan

Zambales pitogo

Maaaring mabago ang talaan ng mga puno habang nagtatagal. Baka kasi mas may kilalang puno na dapat ko munang itula. Halimbawa, imbes na Anilaw ay Atis, imbes na Betis ay Bayabas, imbes na Subiang ay Santol o Sinigwelas. Di naman maaaring ang Upas ay palitan ko ng Ubas dahil hindi naman Philippine Native Tree ang Ubas. Subalit sa ngayon, naisip kong imbes na Duhat ay ang punong Dita muna dahil nagligtas ng maraming buhay ang punong Dita nang rumagasa ang bagyong Ondoy noong 2009 sa Barangay Bagong Silangan sa Lungsod Quezon. Dito nakatira ang isang kasama ko sa grupong Sanlakas, at sa unang anibersaryo ng Ondoy ay nag-alay kami ng kandila para sa mga nasawi sa Ondoy. 

Kung papansinin ang talaan sa aklat, walang nakatalang punong nagsisimula sa E, F, J, Q, V, at X. Kaya ang ABC ay baka maging Abakada ng mga Katutubong Puno sa Pilipinas. Tingnan na lang natin sa kalaunan. Ang Calumpit nga ay Kalumpit sa PNT 101. Puno rin pala ang Antipolo na nasa PNT 101. O baka mas maganda kong gawin, gawan ko pareho ng tula bawat titik. Halimbawa, sa titik A, may tula para sa Atis at sa punong Anilaw. Sa titik B ay Bayabas at Betis. Para may pambata (young) at may pangtigulang (adult) at pangmatanda (oldies). Para masaya, di ba?

Gayunman, yaon lang nakatala muna sa mga aklat na Philippine Native Trees ang aking gagawan ng tula. Kung wala sa talaan nito ay hindi ko gagawan ng tula. Kung magawan ko man ng tula ang wala sa aklat ay hindi ko isasama sa proyektong ito, kundi dagdag-koleksyon sa iba pang tula.

Sa ngayon, sisimulan ko na munang basahin ang PNT 202. Maraming salamat sa pagtitiwala na napunta sa akin ang ganitong mahalagang proyekto.

Panata sa kaarawan

patuloy akong naglilingkod sa uri't sa bayan
kaya muling namamanata ngayong kaarawan
sinasabuhay ang Kartilya ng Katipunan
Liwanag at Dilim ni Jacinto'y muling tunghayan

pagkat prinsipyo ang bumubusog sa puso't diwa
prinsipyo ang nagsasatitik ng bawat kataga
samutsaring sitwasyon, isyu't paksa'y tinutudla
upang proletaryong tindig ay marinig ng madla

"di tayo titigil hangga't di nagwawagi", sabi
sa awiting talagang sa puso'y bumibighani
"ang ating mithiin, magkapantay-pantay", ay, grabe
at "walang pagsasamantala, walang pang-aapi"

kaya iwing buhay na ito'y akin nang inalay
nang magkaroon ng isang lipunang pantay-pantay
sa buong daigdig, ito ang aking naninilay
na puspusan kong gagawin hanggang ako'y mamatay

ito'y muli kong panata sa aking kaarawan
kaya gagampanang husay ang bawat katungkulan
patuloy sa pagsulat, lipunan ay pag-aralan
hanggang sa magwagi ang manggagawa't sambayanan

- gregoriovbituinjr.
10.02.2020

Di ako papepi

di ako papepi, di rin naman naging palaboy
masipag akong kumilos kung may mithiing tukoy
may prinsipyo't paninindigan, adhika'y may latoy
habang naririnig ang mga aping nananaghoy

di ako papepi, lampa o mahina ang tuhod
lalo't may simulain akong itinataguyod
ngunit tibak na maingat, di basta sumusugod
nagsusuri, nagninilay, di basta nakatanghod

di ako papepi, patuloy pa ring kumikilos
upang lipunang makatao'y ikampanyang lubos
magkapitbisig ang uring proletaryo't hikahos
bakahin ang pagsasamantala't pambubusabos

di ako papepi, lalo na't tibak na palaban
pagtayo ng lipunang makatao'y tinindigan
na sa buhay na ito'y dapat nating pagsikapan
para sa maunlad at pantay na kinabukasan

- gregoriovbituinjr.

* papepi - kolokyal o slang sa kinalakihan kong Sampaloc, Maynila, na ibig sabihin ay lampa o mahina ang loob at tuhod

Kwotasyon ni Marx ngayong kaarawan

Quote for the Day: 2 October 2020

"In all forms of society there is one specific kind of production which predominates over the rest, ... a general illumination which bathes all the other colours and modifies their particularity." ~ Marx, The Grundrisse (1857)

kaylalim ng quote for the day sa aking kaarawan

na dapat kong basahi't basahin at pagnilayan

Sa The Grundisse ni Karl Marx ay nalathala naman

sa isang blog ng paggawang nasaliksik ko lamang

sa lahat ng anyo ng lipunan ay mayroon daw

na tipo ng produksyon na siyang nangingibabaw

sa iba pa, na kung pagninilayan ko'y balaraw

sa likod ng madla't sa daigdig ay gumagalaw

tulad ba ng tinutukoy sa lipunang alipin

nangibabaw noon ang panginoong may-alipin

sa pyudal, panginoong maylupa, asendero rin

sa kapitalismo'y kapitalistang switik man din

kaya dapat palitan ang kabulukang napala

dahil din sa sistemang may naghaharing kuhila

sa sinabi'y pag-isipan kung anong nagbabadya

upang makakilos tungo sa ganap na paglaya

pangkalahatang tanglaw daw kung aking isasalin

na pinapaliguan ang lahat ng kulay man din

na partikularidad pa'y nagagawang baguhin

subalit sinabing ito'y malalimang suriin

mayroong quote for the day lagi sa blog ng paggawa

na ngayong kaarawan ay aking tinunghayan nga

na sa tulad kong tibak ay dapat lang maunawa

habang patuloy na nagsisilbi sa dukha't madla

- gregoriovbituinjr.

10.02.2020

* ang tinutukoy na blog ng makata ay nasa kawing na http://kilusangpaggawa.blogspot.com/

Nageekobrik pa rin sa kaarawan

kahit man nasa pagdiriwang nitong kaarawan

patuloy pa ring nageekobrik, di mapigilan

pagkat iyon na ang adbokasyang naging libangan

nageekobrik sa gitna ng tagay at pulutan

pagpatak ng alas-dose'y matiyagang hinintay

upang simulan ang pageekobrik at pagtagay

kaarawan ni Gandhi't Benjie Paras ang kasabay

kay Marcel Duchamp na pintor ay araw ng mamatay

magandang pambungad ng araw ang pageekobrik

madaling araw man ay patuloy na nagsisiksik

ng ginupit na plastik sa tinipong boteng plastik

sige sa pageekobrik, walang patumpik-tumpik

bagamat plastik ay dumagsa ngayong may pandemya

upang di magkahawaan, lutasin ang problema

pagkat lupa't dagat sa plastik ay nabulunan na

kaarawan man, nasa isip pa rin ang hustisya

di sapat na sabihin mo lang, "Ayoko sa plastik!"

habang wala kang ginawa sa naglipanang plastik

tititigan mo lang ba dahil ayaw mo sa plastik?

o gagawa ka ng paraan tulad ng ekobrik?

hustisyang pangkalikasan ang aking panawagan

di lang pulos inom at magsaya sa kaarawan

isipin pa rin ang pagtaguyod ng kalikasan,

ng kagalingan ng daigdig, kapwa, sambayanan

- gregoriovbituinjr.

10.02.2020

Buhay ng isang OFW

ako'y nangibang bayan

at nagtungo sa Taiwan

na maglalagi naman

doon ng sampung buwan

nalayo sa pamilya

sakripisyo talaga

malayo sa asawa

at sa tatlong anak pa

subalit kailangan

upang mapaghandaan

itong kinabukasan

ng pamilya't anak man

anak ay mapag-aral

edukasyon ma'y mahal;

sampung buwang tatagal

sa Taiwan magpapagal

madama man ay homesick

sa pamilya'y masabik

ngunit pabaong halik

sa puso'y natititik

anak, para sa inyo

ang aking sakripisyo

tanging bilin sa inyo

ay magmahalan kayo

- gregoriovbituinjr.

* hiniling ng isang kaibigan na gawan ko ng tula batay sa sinabi niyang paksa