Unang pantigan bilang bagong eksperimentasyon ko sa pagtula

UNANG PANTIGAN BILANG BAGONG EKSPERIMENTASYON KO SA PAGTULA

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa panahon ng kawarantina, ayokong maging tambay lang sa bahay. Kaya nagsagawa ako ng eksperimentasyon sa pagtula. Nakagawian ko nang gawin ang estilong akrostika, o yaong mga tulang may ibig sabihin ang unang titik ng bawat taludtod, o pag binasa mo pababa ang unang letra ng bawat taludtod ay may lalabas na salita, parirala o pangungusap. Tulad ng tula ko sa Earth Day 2020, na ang unang titik ng bawat taludtod pag binasa mo ay Earth Day, at sa Soneto sa Pamamaslang na ang nakatagong mensahe'y sa anyong akrostika. 

Tula sa Earth Day 2020

Earth Day, ating ipagbunyi ang Araw ng Daigdig

Alagaan ang kalikasan at magkapitbisig

Ritmo ng kalupaan ay iyo bang naririnig?

Tao raw ang sumira't tao rin ang nayayanig

Halina't dinggin ang kalikasang bahaw ang tinig.

Dumi sa paligid, basura sa laot at tuktok

Ang upos, plastik at polusyong nakasusulasok

Yinari ng taong siya ring lulutas, lalahok.

- gregbituinjr.

04.22.2020

SONETO SA MAMAMASLANG

May araw din kayong pumapaslang ng inosente
Ang tulad nyo'y berdugong sayang-saya sa punebre
Yumurak sa buhay ng kapwa't nangamoy asupre

Ang ginawa ninyong sindak ay higit pa sa aswang
Rimarim ang idinulot sa laksang mamamayan
Astang sumisingasing na halimaw at tikbalang
Walang budhi't ang ginawa'y walang kapatawaran

Diyata't kayo'y uhaw sa dugo, uhaw sa dugo!
Iyang pinaggagawa'y kawalan ng budhi't puso
Na wala nang katarungan ay basag pa ang bungo

Karapatan at buhay ay sinabuyan ng putik
Ah, balang araw, babagsak din kayong mga lintik
Yayanigin din kayo ng budhing di matahimik
O dapat lang kaming sa poon ninyo'y maghimagsik!

- gregbituinjr.
02.26.2020

Higit isang dekada na ang nakalipas nang mag-eksperimento ako sa pagtula, at nilikha ko ang siyampituhan. May siyam na pantig bawat taludtod sa kalahating soneto, o pitong taludtod. Siyam-pito, siyam na pantig sa pitong taludtod, na hinati ko pa sa dalawang bahagi. Ang unang apat na taludtod ang problema o tesis, at ang huling tatlong taludtod ang solusyon o kongklusyon. May pag-uulit ng salita bagamat nag-iiba ang gamit sa una't huling taludtod. Inilathala ko ang una kong aklat ng siyampituhan sa aklat na pinamagatang Mga Sugat sa Kalamnan, Katipunan ng 150 Tulang Siyampituhan. Tingnan natin ang halimbawa ng tulang siyampituhan.

HABILIN

Nawa'y itanim itong labi

Kaypait man buhay kong iwi

Upang diwa ko'y manatili

Sa mga kapatid sa uri.

Mamamatay akong may puri

Pagbigyan ang hiling kong iwi

Na itanim ang aking labi.

- gregbituinjr.

11.18.2008

USAPANG ISDA

Usapan ng isda sa dagat

Dapat daw sila na'y mamulat

Magpapahuli ba sa lambat?

O sa mga pain kakagat?

Pating ba ang dapat mabundat?

O taong sa buhay ay salat?

Ito ang usapan sa dagat.

- gregbituinjr.

11.18.2008

Kahit ang pagsusulat ng soneto'y may eksperimentasyon, tulad ng ginawa kong taludturang 2-3-4-3-2 sa limang saknong o dalawang taludtod sa una at ikalimang saknong, tatlong taludtod sa ikalawa at ikaapat na saknong, at apat na taludtod sa ikatlong saknong. Halimbawa:

Nais kong magtanim ng puno upang may mapitas

(taludturang 2-3-4-3-2)

nais kong magtanim ng puno upang may mapitas

nang sa gayon ang pamilya'y may makakaing prutas

simulan nating bungkalin ang lupang pagtatamnan

ng iwing pag-ibig sa ating lupang tinubuan

nang magbunga ito ng mabubuting mamamayan

ang lupang tinubuang dinilig ng luha't dugo

kaya dapat ibunga'y namumunong matitino

at itanim ang binhing may ginhawang mabubuo

na ibubunga'y kapayapaa't pagkakasundo

itanim ang punong may prinsipyong makatutulong

na di kayang tibagin ng sinumang tuso't buhong

nang asam na makataong lipunan ay yumabong

itanim ang magbubunga ng masarap na prutas

upang mga kakain ay lumusog at lumakas

- gregbituinjr.

02.11.2020

Soneto sa dukha

(taludturang 2-3-4-3-2)

tinuturing kayong iskwater sa sariling bayan

sapagkat dukhang walang sariling lupa't tahanan

kaya tinataboy kayong animo'y mga daga

ng naghahari-harian at masisibang pusa

wala kasi kayong pribadong pag-aari, wala

dangal ng burgesya'y nasa pribadong pag-aari

yaman ng uring elitista'y pinagmamapuri

tuklasin mo, maralita, bakit may naghahari

pribadong pag-aari ang sanhi bakit may uri

suriin mo't pag-aralan ang takbo ng sistema

ng lipunang animo'y may totoong demokrasya

na paraan ng kapital upang magsamantala

maralita, di ka iskwater sa sariling bayan

lumaban ka't itayo ang makataong lipunan

- gregbituinjr.

02.11.2020

Nitong Abril 17, 2020, habang tangan ko ang Diksyunaryong Filipino-Filipino, na inedit ni Ofelia E. Concepcion,  naisipan kong magkaroon din ng inobasyon sa aking mga ginagawa. Dito na nagsimula ang estilong unang pantigan sa pagtula. Ito yaong mga salitang magkakapareho ang unang pantig sa bawat taludtod. Tatlong tula ang nagawa ko sa araw na iyon batay sa estilong unang pantigan.

Hinalaw ko ang mga salita sa pagtitig ko sa mga pahina ng nasabing diksyunaryo. Inilista ko ang mga nakita kong salitang may magkakapareho ng unang pantig.

Panibagong eksperimentasyon sa pagtula. Tinawag ko ang estilo ng tula na unang pantigan, dahil pare-pareho ang unang pantig ng bawat taludtod. Sumunod ay nakagawa rin ako ng dalawang pantigan naman sa bawat taludtod.

Sinusunod ko pa rin ang tugma't sukat na tradisyon sa pagtula. Dahil naniniwala akong mas paniniwalaan ng tao o mambabasa na pinagtiyagaan mo, pinagsikapan at pinaghirapan mo ang tula pagkat may tugma't sukat. Subalit hindi ko naman pinupuna yaong mga nagmamalayang taludturan, dahil doon din naman ako nagsimula.

Nang sumapit ang World Creativity and Innovation Day nitong Abril 21, 2020, nasundan pa ang tatlong tulang unang pantigan na nalikha ko noong Abril 17, 2020. Araw ng Pagkamalikhain at Inobasyon ang araw na iyon, kaya dapat ipagpatuloy ko ang paggawa ng mga tulang unang pantigan.

Naririto ang mga unang halimbawa ko ng unang pantigan.

GARAPALAN NA ANG NANGYAYARING KATIWALIAN

I

Garapalan na ang nangyayaring katiwalian

Gahaman at tuso'y napaupo sa katungkulan

Ganid na pawang pahirap sa laksang mamamayan

Garapata silang nasa likod ni Kalakian

Garote'y dapat sa tulad nilang taksil sa bayan

II

Gawa ng magulang upang anak ay di bumagsak

Gagapang upang mapagtapos lang ang mga anak

Garantiyang pag napagtapos ay labis ang galak

Ganansyang may kinabukasan, di naging bulagsak

Gantimpala na itong nagbunga rin ang pinitak

III

Gaygayin ang laot tungo sa pulo ng mabuti

Gaod sa balsa'y gamitin mong wasto't magpursigi

Gampanan ang misyon habang bawat mali'y iwaksi

Gagayak tungo sa islang walang mga salbahe

Galak ang madarama sapagkat wala ring peste

IV

Garalgal na ang pananalita't di makangawa

Garil ang tinig sa isyu't problemang di humupa

Gamol man siyang laging sakbibi ng dusa't luha

Gatla sa noo'y tandang marami pang magagawa

Gawin lagi sa kapwa kung anong mabuti't tama

- gregbituinjr.

04.17.2020

GILIW, IKAW ANG MUTYA NIRING PUSONG SUMISINTA

Giliw, ikaw ang mutya niring pusong sumisinta

Gitling man ay di namagitan sa ating dalawa

Giikin natin ang palay nang may buong pag-asa

Gilik sa palay ay iwasang mangati sa paa

Gipit man ngayon ay patuloy kitang nagsisikap

Giti man ang pawis sa noo'y laging nangangarap

Gitata sa sipag nang kaalwanan ay malasap

Ginhawang anong ilap ay atin ding mahahanap

Giray-giray man sa daan, tutupdin ang pangako

Giyagis man ng hirap ay di rin tayo susuko

Giwang sa adhika'y suriin nang di masiphayo

Ginisang anong sarap ay atin ding maluluto

Gising ang diwang di payag mapagsamantalahan

Giting ng bawat bayani'y kailangan ng bayan

Giit natin lagi'y wastong proseso't karapatan

Gibik na kamtin ng masa'y hustisyang panlipunan

- gregbituinjr.

04.17.2020

GUNAM-GUNAMIN MO ANG SAKIT NA KASUMPA-SUMPA

Gunam-gunamin mo ang sakit na kasumpa-sumpa

Gustong madalumat pagkat di iyon matingkala

Guniguni'y tila baga may asam na adhika

Gugulin ay di na mawari pagkat walang-wala

Gutom at di makapagtrabaho ang nangyayari

Gugupuin ang kalusugan nating di mawari

Gulo ito kung namumuno'y tila walang silbi

Gutay-gutay na pamumuhay sa dusa'y sakbibi

Guhong mga pangarap sa dibdib na'y halukipkip

Gubat na ang lungsod na animo'y di na malirip

Gunggong ang tusong trapong sarili lang ang inisip

Guwang sa polisiya nila'y ating nahahagip

Gulat man ang masa sa sakit na nananalasa

Gulantang man ang bayan sa biglaang kwarantina

Gulilat man tayo sa aksyon ng trapong paasa

Gusot ay maaayos pag nalutas ang pandemya

- gregbituinjr.

04.17.2020

TALUKTOK AY NAAABOT DIN NG PAKIKIBAKA

talahulugan ay magandang gawin nating gabay

talasalitaan ay gamitin sa tagulaylay

talata o saknong man ay may akibat na lumbay

talastas mo dapat ang paksang iyong naninilay

talindaw ang katha habang bumabaybay sa ilog

talinghaga sa bawat saknong ay damhin mo, irog

talino'y linangin sa mga tulang maalindog

taliwas man sa burgesya'y panindigan ang handog

talos mo naman bakit tinalakay mo ang isyu

talop na talop mo ang buong paksa hanggang dulo

talo man sa debate, isyu'y nalaman ng tao

talon man sila sa tuwa, tumindig kang totoo

talumpati'y atake man sa bulok na sistema

taludtod mo'y patama man sa sukab na burgesya

talukod ka sa sambayanang laging may pag-asa

taluktok ay naaabot din ng nakikibaka

- gregbituinjr.

04.21.2020

ANG TAGPO'Y TAGPOS MAN SA TAKDANG PANAHON

tagaktak ang pawis sa bawat niyang pagpunyagi

tagal man ng kwarantina'y di nagpapaduhagi

tagas sa gripo'y papasakang may pagmamadali

tagasaan man ay laging nagbabakasakali

tagistis ang pawis sa pagsisipag nilang todo

tagilid kasi ang kabuhayang walang trabaho

tagibang habang iniisip ang kasunod nito

tagisan muna tayo sa paglaro ng sudoku

tagunton ang nililikha ng makata ng buhay

tagulaylay ang kinakatha habang nagninilay

taguyod ang panitikang may mga akdang lantay

taguri sa makata'y isang libo't isang panday

tagpong kung di matingkala'y baka di makaahon

tagpos man o sadyang lampas na sa takdang panahon

- gregbituinjr.

04.21.2020

KULIMLIM NA ANG LANGIT SA KATANGHALIANG TAPAT

kulimlim na ang langit sa katanghaliang tapat

kuliglig ba'y dinig ko o tulog pa silang lahat?

kulisap na iba't iba'y naroroong nagkalat

kulit ni bunsong di mapakali'y saan nagbuhat?

kulog at kidlat animo'y naglampungan sa langit

kulob sa munting dampang munting kibot lalangitngit

kulong pa sa dampa pagkat kwarantina'y naulit

kulo pa ang tiyan, sana'y di naman magkasakit

kulang pa ba sa pamilya ang rasyong ibinigay?

kulata pa'y aabutin pag lumabas ng bahay

kulaba sa mata'y tila lumaki't nangangalay

kulag at gutom pa'y dama, buti't di nangingisa

kulti ang tawag sa pabrika ng balat ng hayop

kultibasyon ba'y tinitiyak upang magkasalop?

kulto sana'y tigilan ang pagsipsip at pagsupsop

kultura'y ating linangin nang di basta masakop

- gregbituinjr.

04.22.2020 (Earth Day)

PAGSIPAT SA APAT NA KWENTO NGAYONG UMAGA

kumakain na lang dalawang beses isang araw

kumakayod pa rin sa kabila ng pamamanglaw

kumakanta't tutugtog sa youtube kahit mababaw

kumakasa na't sana'y tanggapin, hataw ng hataw

kumindat ang mutyang diwatang kaysarap ng ngiti

kumisig ba ang binatang nagbabakasakali

kumisap ang ningning sa mata't ngiti'y namutawi

kumilos siya't masagot na, agad magmadali

kumulo na ang tiyan, walang laman ang sikmura

kumurot sa puso ang anak na nagugutom na

kumulimlim na naman ang langit ngayong umaga

kumusta na kaya ang nasa malayong pamilya

kumpunihin ko man ang mga sira't magbutingting

kumpulan ay bawal din, dapat may social distancing

kumpas ng kamay nawa'y suriin ng magagaling

kumpay para sa alaga ko sana'y makarating

- gregbituinjr.

04.23.2020

Narito naman ang mga unang halimbawa ko ng dalawang pantigang magkakapareho.

KASABIHAN, KASAYSAYAN, KASARINLAN

kasalukuyan ngang mayroon pa ring COVID-19

kasador o mangangaso'y hanap din ay pagkain

kasado rin tayong kumilos upang di gutumin

kasaba man, kamote o talbos lang ang kainin

kasama, patuloy tayong makibaka't kumilos

kasapi tayo nitong lipunang binubusabos

kasali man o hindi'y kayraming naghihikahos

kasangkot tayo sa bayan nating dapat matubos

kasalanan sa bayan ang ganid na paghahari

kasakiman nila sa tubo'y pinananatili

kasagwaang pagyakap sa pribadong pag-aari

kasayahan sa tuso't mapagsamantalang uri

kasabihan nga'y tuloy pa rin ang pakikibaka

kasabayan man o hindi, tayo'y may ninanasa

kasarinlan sa pang-aapi't pagsasamantala

kasaysayang ang nagbuo'y ang pagkilos ng masa

- gregbituinjr.

04.22.2020 (Earth Day)

Kung sakali mang makalikha ako ng isangdaang tulang unang pantigan, sa palagay ko'y dapat ko na itong isaaklat, lalo na kung magagawa ko ngayong taon, sa Disyembre 2020 ang paglulunsad ng unang aklat ng koleksyon ng mga tulang pantigan.

Maraming salamat. Mabuhay kayo!